- Büşra YILMAZ
- 25 Mayıs 2020
- Blog
‘‘ Hayatta hiçbir şey korkutucu değildir, yeter ki anlaşılabilir olsun. Artık daha az korkmak için daha fazla ve daha iyi anlama zamanı.’’
Marie Curie’nin bu sözünü yeni yeni idrak ediyorum ve Z kuşağının hızla ilerleyen teknolojiye maruz kalan bir bireyi olarak korktuğumuz tüm şeylerin her geçen gün daha anlaşılabilir olmasını ümit ediyorum.
2019 Aralık ayının sonunda Çin’de ilk vaka tespit edildiğinde, Corona virüsünün herkes gibi ben de dünyaya yayılımını, virülansını, etki ettiği edeceği kişi sayısını, ölüm oranlarını Dünya ülkelerinin moleküler düzeyden klinik düzeye kadar bir çok konuda birbirleriyle yarışmalarını ve kendim de bir sağlıkçı olarak merakla, ilgiliyle ve ‘acaba’ sorularıyla izledim. Olabildiğince ütopik bir hisle tüm bilim insanlarının yararlı şeyler keşfetmek için benimle aynı misyonda olduklarını ve çalışacaklarını farz ederek…
21.yy da artık yeni trendler herkesin gözleri önünde sergileniyor. Birçok dünya devi şirket ekonomiye yön veriyor. Son on yıl ise, çok sayıda dijital aracın geliştirilmesine olanak sağladı. Hızla gelişen bir teknolojiye doğduk ve bu teknoloji sayesinde artık ortalama yaşam süremiz uzadı, kalitesi de bir hayli artmış durumda. Bilim insanlarının gelişen teknolojiyle Covid-19 ‘a hızlı ve etkili bir çözüm bulma yarışları bunun bir etkisi, şimdi birlikte bu yarışta nelerin daha çok ön planda olduğuna bir göz atalım.
2020 yılı, klinik problemler ve hastalıklarla başa çıkmak için uygulanabilecek çeşitli teknolojilerin geliştirilmesi tıpta ve bilimde heyecan verici bir on yılın başlangıcı olmalı. Çoğumuzun evlerine kapanıp tüm işlerini sanal mecralardan halletmesi, okullarımızın uzaktan çevrimiçi eğitimlere dönüşmesi dijital teknolojilerin hayatımıza hızlı nüfuzuyla ilişkilidir. Bu dijital teknolojiler , yeni nesil telekomünikasyon ağları (ör. 5G) ile nesnelerin interneti (IoT); büyük veri analizi; derin öğrenme kullanan yapay zeka (AI) oldukça birbirleri ile ilişkilidirler: IoT’nin ,(cihazlar ve aletler) hastanelerde ve kliniklerde yaygınlaşması, birbirine bağlı bir dijital ekosistemin kurulmasını kolaylaştırır, Yapay Zeka tarafından kullanılabilecek bu birbirine bağlılık , sağlık eğilimlerini anlamak için derin öğrenme sistemleri ile risk ilişkilerini modellemek ve sonuçları tahmin etmek için kullanılabilecektir.
COVID-19 veya beklenen olası pandemiler için bu yeni dijital teknolojileri nasıl kullanabilir, geliştirebiliriz? Öncelikle çeşitli hastalıkların tespiti ve bölgesel tanıları konusunda çeşitli verilerin işlenmesi, sonrasında bu verilerin uzun dönem birikimi ile küresel bir salgınla baş başa kaldığımızda bizlere yön verebilecek bir Datanın var olması açısından bu süreç bizler için bir sınav gibi gözükmekte.
COVID-19 veya beklenen olası pandemiler için bu yeni dijital teknolojileri nasıl kullanabilir, geliştirebiliriz? Öncelikle çeşitli hastalıkların tespiti ve bölgesel tanıları konusunda çeşitli verilerin işlenmesi, sonrasında bu verilerin uzun dönem birikimi ile küresel bir salgınla baş başa kaldığımızda bizlere yön verebilecek bir Datanın var olması açısından bu süreç bizler için bir sınav gibi gözükmekte.
Mesela IOT teknolojisi için ‘Worldometer’, günlük yeni hastalık vakaları, ülkelere göre hastalık dağılımı ve hastalığın şiddeti (iyileşmiş, kritik durum veya ölüm) dahil olmak üzere dünya çapında COVID-19 olduğu bilinen gerçek kişi sayısı hakkında gerçek zamanlı bir güncelleme sağlar: https://www.worldometers.info/coronavirus/
Bu büyük veriler aynı zamanda viral aktivitenin modelleme çalışmalarını gerçekleştirmek ve bireysel ülke sağlık politikacılarına salgın hazırlığını geliştirmeleri konusunda rehberlik etmek için fırsat sunmaktadır.
Bunun için Türkiye Cumhuriyeti Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile TÜBİTAK işbirliğinde salgını takip amacıyla kurulan web sitesi de bir başka kaynak olarak incelenebilir: https://covid19.tubitak.gov.tr/covid19/guncel-haberler
Dijital teknoloji halk sağlığı eğitimini ve iletişimini geliştirebilir. Singapur’da hükümet, halkın COVID-19 ve hükümet girişimleri hakkında doğru bilgi almasını sağlamak için WhatsApp ile ortaklık kurdu: https://www.form.gov.sg/#!/5e33fa3709f80b00113b6891
Bununla birlikte, bazı yüz tanıma şirketleri (örn. SenseTime ve Sunell), Çin’deki çeşitli tarama noktalarında yüksek sıcaklığı olan kişileri tanımlamak için termal görüntüleme özellikli yüz tanıma özelliğini kullandılar: https://apnews.com/PR%20Newswire/354aae0738073bc95331ee72a458cb50
Ayrıca Kızılötesi termometreler gibi yeni teknolojiler – “termometre tabancaları” olarak bilinen potansiyel olarak güvenilir olmayan cihazlar olsa da insanların vücut sıcaklıklarını düzenli olarak kontrol ettiği Çin’de giderek yaygınlaşmaktadır.
COVID-19 tanısı için doğru ve düşük maliyetli testlere erişim sağlanması birçok ülke için çözümü uzun bir problemdir. Yapay Zeka(AI) ve derin öğrenme COVID-19’un saptanmasını ve teşhisini büyük olasılıkla artırabilecek. Bu tür algoritmalar şüpheli vakalar için ilk tarama aracı olarak kullanılabilir (örneğin, Çin, İran veya Güney Kore’ye seyahat geçmişi veya onaylanmış vakalara maruz kalma), böylece yüksek risk altındaki hastaların izole edilmesi gerçekleştirilebilir. Halk sağlığı veri izleme şirketleri Metabiota ve BlueDot, yeni koronavirüsün ilk salgınını izlemek için kullanılan şirketlerden bazıları…
Bir diğer tarafta, koronavirüs salgını çeşitli ilaç şirketlerine olası tedavileri aramak için yapay zeka destekli ilaç keşif platformlarını kullanma konusunda ilham verdi. Covid-19’a karşı da çalışabilecek zaten onaylanmış ilaçların veri tabanları yoluyla madenciliğinin yapılması ve klinikte kullanılmaya başlanması da hızlandı. Ek olarak, hasta verilerini (ör. Günlük sıcaklık ve semptomlar) tespit eden ve kaydeden telefon tabanlı yazılım, grip benzeri semptomları hafif olan hastalar için gereksiz hastane konsültasyonlarını önleyebilir. Bu veriler ayrıca COVID-19’un saptanması için AI algoritmalarına da geliştirilebilir.
Aynı zamanda ‘sanal klinikler’, bölgelerden yüklenen ve uzaktan yorumlanan görüntüleme verileriyle (örn:Göğüs röntgeni) tele-tıp konsültasyonları kullanılarak oluşturulabilir. Bu, hastaların klinik alandaki fiziksel kalabalıklaşmasını azaltırken standart klinik bakım almaya devam etmelerini sağlayabilecektir.
Hastanelerde kullanılmaya başlayan robotlar odaları dezenfekte etmek, izole kişilerle iletişim kurmak, hayati bilgi almak ve ilaç vermek için kullanılıyor. Çin hastanelerinde kullanılan UVD Robotlar ise fitil robotik kapsüllerinin bir alan boyunca ultraviyole ışık yayarak, koronavirüs de dahil olmak üzere virüsleri ve bakterileri öldürerek çalıştığı bildiriliyor.
Son olarak bu pandemide dijital teknolojilerin yani IoT ,Büyük veri, Yapay zeka veya derin öğrenmenin ,teşhisten tedaviye olan sürecin büyük bir kısmında rol oynadığı yadsınamaz ancak tüm süreci içerdiğini söylemek ne yazık bu gelişmiş teknolojiye rağmen çoğu fütüristik bilim insanına göre bile henüz farazi kalmakta… Yakın geçmişte ve uzak gelecekte, anlayabildiklerimizin artması dileğiyle…
18 Comments
Nazlı
Posted at 22:29h, 26 MayısÇok güzel olmuş Büşracım başarılar..
Büşra YILMAZ
Posted at 22:46h, 26 MayısTeşekkür ederim 🙂
Tuğba Bal
Posted at 04:06h, 26 MayısÇok güzel ve anlaşılır bir araştırma olmuş.Bu sürecin yorumlanmasında ve gelecek teknolojinin ne olması gerektiğine dikkat çeken bir çalışma olmuş.Tebrik ederim. Başarılar dilerim .
Büşra YILMAZ
Posted at 22:47h, 26 MayısSağol Tuğba’cım 🙂
Mustafa Yılmaz
Posted at 21:43h, 25 MayısYaşadığımız şu günlerde böylesi güzel bir tespite ihtiyacımız vardı. Bu tür çalışmalarının devamını senden her zaman bekliyorum.Aklı da kendisi gibi güzel kızım.
Büşra YILMAZ
Posted at 22:47h, 26 MayısHer zaman daha çok çalışacağıma söz veriyorum. Teşekkür ederim babacım:)
Erkan yılmaz
Posted at 19:40h, 25 Mayısİçinde bulunduğumuz yüzyıl okumak ve araştırma yapmak için o kadar olanaklar sunuyorki bizler yapmamız gereken vaktimizi birazcık yararlı şeylere ayırıp araştırmak . İçinde bulunduğumuz bu durumdan korkmak yerine nasıl daha etkili olabiliriz bu virüse karşı onu araştırmak ve uygulamak sadace..vermiş olduğun veriler ve bilgiler bizlere bir yol sunuyor , o yolda yürümek bizlere kalıyor ..
Büşra YILMAZ
Posted at 20:39h, 25 MayısKesinlikle, umarım yararlı olmuştur.
Kübra ÇİÇEK
Posted at 19:00h, 25 MayısÇok güzel olmuş canıııııımmmm başarılaarr
Büşra YILMAZ
Posted at 20:40h, 25 MayısTeşekkür ederim Kübra 🙂
Fatma Yılmaz
Posted at 18:26h, 25 MayısCanım kızım verdiğin bilgiler çok faydalı olmuş , Rabbim daim etsin.
Büşra YILMAZ
Posted at 20:40h, 25 MayısTeşekkür ederim 🙂
Ayşe
Posted at 18:18h, 25 MayısGünümüz sorunları farklı bir bakış açısıyla gayet güzel bir şekilde ele alınmış. Tebrikler
Büşra YILMAZ
Posted at 20:41h, 25 MayısTeşekkürler, faydalı olduysa ne mutlu (:
Fatih Mehmet Demir
Posted at 18:09h, 25 MayısÇok güzel yazmışsın tebrik eder başarılarının devamını dilerim
Büşra YILMAZ
Posted at 18:16h, 25 MayısTeşekkürler 🙂
Tuğçe
Posted at 15:02h, 25 MayısÇok güze bir yazı olmuş tebrik ederim
Büşra YILMAZ
Posted at 17:58h, 25 MayısTeşekkür ederim 🙂