Tek Sağlık (Sağlık kimin için?)

‘’Tek Sağlık’’ yaklaşımı, insan, hayvan ve çevre sağlığının birbiriyle yakından ilişkili olduğunu ve bu ilişkilerin bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiğini kabul eder. Bu yaklaşım, küresel ölçekteki sağlık tehditlerinin tespiti, önlenmesi, hazırlığı, müdahalesi ve yönetimi açısından kritik öneme sahiptir.

İnsan popülasyonunun daha geniş alanlara yayılmasıyla birlikte, insanlar ve hayvanlar arasındaki etkileşim artmaktadır. Bununla birlikte, iklim değişikliği, ormansızlaşma, arazi kullanımının artması ve yoğun tarım faaliyetleri gibi etkenler hayvanların yaşam alanlarını tahrip etmektedir. Hayvanlar; gıda, tarım, taşımacılık, spor ve sosyal ilişkiler gibi birçok alanda insan hayatında önemli bir role sahiptir. Bununla birlikte, hayvanlarla ve yaşadıkları çevreyle olan yakın ilişkimizin artması, zoonotik yani hayvanlardan insanlara veya insanlardan hayvanlara bulaşabilen hastalıkların yayılma riskini artırmaktadır. Ülkeler arası turizm ve ticari faaliyetler de zoonotik hastalıkların küresel ölçekte yayılmasını kolaylaştırmaktadır.

COVID-19 da dahil olmak üzere zoonotik hastalıklara birçok örnek verilebilir. Son dönemde gündemde olan Mpox (maymun çiçeği) da zoonotik bir patojenden kaynaklanan bir hastalıktır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Mpox virüsü nedeniyle vaka artışlarını göz önünde bulundurarak uluslararası acil halk sağlığı durumu ilan etmiştir. 1 Ocak 2022’den 30 Haziran 2024’e kadar, 208 ölümle sonuçlanan toplam 99.176 laboratuvar onaylı Mpox vakası, 116 ülkeden DSÖ’ye bildirilmiştir.

Salgın hastalıklara neden olan bazı bakteri, virüs, parazit ve mantarlar, mevcut tedavilere karşı direnç geliştirerek küresel sağlık tehdidi oluşturabilir. Antimikrobiyal dirençli organizmalar, sağlık tesisleri, gıda ve toprak, su yoluyla hızla yayılabilir; bu da insanlarda ve hayvanlarda görülen bazı enfeksiyonların tedavisini zorlaştırır ve hastalığın yayılma, ağır hastalık ve ölüm riskini artırır.

Tek Sağlık yaklaşımı, aynı zamanda gıda güvenliği, gıda üretimi, tedariği ve tüketimi süreçlerinde meydana gelen gıda kirliliğinin sebep olduğu gıda kaynaklı hastalıklar, sıcaklık ve alan kullanımındaki artış sonucu vektör kaynaklı hastalıkların yaygınlaşması, hava ve su kirliliği ve iklim değişikliği gibi çevre sağlığı problemlerini de kapsar.

Bütün bu küresel sağlık sorunlarının tek başına yönetilmesi ve çözülmesi mümkün değildir. Tek Sağlık yaklaşımı, sağlık ve ekosistemlere yönelik tehditlerle mücadelede sektörler ve disiplinler arası iş birliği, yönetişim, iletişim ve koordinasyonun önemini vurgular. Ortaya çıkan sağlık sorunlarını önlemek, tespit etmek ve bunlara yanıt vermek için, ilgili tüm sektörler, hiçbir sektörün tek başına başaramayacağını hep birlikte başarmak amacıyla entegre bir şekilde iş birliği yapmalıdır.