İrlanda, 19. yüzyılın ortalarına gelmeden önce tarımsal açıdan zengin ve verimli bir ülke konumundaydı. Özellikle patates, halkın temel gıda maddesi olarak büyük bir öneme sahipti. Patates, düşük maliyeti ve yüksek besin değeri sayesinde, nüfusun büyük bir kesiminin beslenmesinde kritik bir rol oynuyordu. 1840’ların başında, İrlanda’nın nüfusu yaklaşık 8 milyondu ve bu nüfusun büyük bir kısmı, küçük çiftçiler ve kiralık arazilerde çalışan insanlardan oluşuyordu. Çiftçiler, patatesin yanı sıra başka tarım ürünleri de yetiştirmelerine rağmen, patatesin sağladığı verimlilik nedeniyle bu ürüne bağımlılıkları giderek artmıştı.

Bu dönemde, İrlanda’nın sosyal yapısı da patatesin etkisiyle şekillenmişti. Küçük çiftçiler, genellikle büyük toprak sahiplerine bağlı olarak çalışıyor ve bu durum, onların ekonomik olarak kırılgan bir yaşam sürmelerine yol açıyordu. Tarımda çeşitlilik eksikliği, kıtlık ile karşılaşıldığında büyük bir sorun haline gelecekti. Ayrıca, İngiliz yönetimi altında yaşayan İrlandalılar, kültürel kimliklerini koruma mücadelesi veriyor, siyasi gerilimler artıyordu. Bu bağlamda, İrlanda’nın toplumsal yapısı hem ekonomik hem de kültürel açıdan belirsizliklerle doluydu.

Kıtlık öncesi İrlanda, tarımsal verimliliği ile dikkat çekerken, bu verimliliğin yarattığı bağımlılık, ileride yaşanacak büyük bir felaketin zeminini hazırlıyordu. Patates hem toplumun beslenmesinde hem de ekonomik yapısında merkezi bir rol oynamasına rağmen, bu duruma bağlılık, kıtlık sırasında yaşanacak yıkımın habercisi olacaktı.